Prezensa PNDS atu hasa’e komunidade remota sira nia abilidade, bainhira fornese infraestrutura eskala ki’ik ba komunidade remota sira, hateten hosi Ministru Administrasaun Estatál Jorge Teme.
Ministru Teme, hamutuk ho Sekretáriu Estadu ba Dezenvolvimentu Lokál Samuel Mendonça no Sekretáriu Estadu ba Be’e, Saneamentu no Urbanizasaun, Elias Pereira Moniz iha loron Kinta 12 Juñe vizita Umaheuk iha areia remota hodi inaugura komunidade sira nia sistema bee foun.
Umaheuk, iha komunidade ho uma-kain 60 iha foho distritu Manatuto, harii sistema gravitasaun bee mos ba sira, husi fundu PNDS ba dahuluk. Komunidade sira ne’e planeia ona no harii sistema ne’e ba sira nia aan rasik, ho asisténsia tékniku hosi pesoál sira PNDS nian.
Molok infraestrutura foun ne’e, membru komunidade balun la’o ain loron-loron ho kilómetru 3 hodi ba kuru bee mos.
“Ohin loron ida importante tebetebes ba Timor tomak,” tenik Ministru Teme.
“Projetu sira ne’e ho medidas kiik atu hahu kapasita, fo kbiit, ba povu, neineik maibe beibeik,” nia hateten.
Iha PNDS, osan sira ne’e sei aloka diretamente ba suku no atu finansia ba projetu ne’ebé mak komunidade sira hamutuk identifika sai hanesan sira nia prioridade, halo planu no implementa projetu. Meta ida hosi programa ne’e mak atu hasa’e membru komunidade sira nia koñesimentu atu nune’e sira bele lidera sira nia dezenvolvimentu rasik.
Programa PNDS nian sei konsentra ba infraestrutura bázika ho eskala ki’ik, maibé ida-ne’e hanesan fatuk ida atu hakat ba projetu dezenvolvimentu ne’ebé mak ambisiozu iha area rurais.
“Komunidade sira rasik bele halo ida-ne’e, maibé molok ita to’o iha pontu kompletasaun médiu ka projetu eskala boot sira, ita presiza servisu hamutuk hodi kompleta projetu eskala ki’ik sira,” tenik Ministru Teme.
“Ita atinji ida-ne’e liu hosi ita-nia fasilitadór no koordenadór sira (PNDS), ne’ebé mak akompaña ita liu husi prosesu kona-ba identifikasaun projetu, planeamentu, no ezekusaun to’o ita hetan rezultadu sira ne’ebé mak di’ak.”

Fasilitadór tékniku sub-distritu (karuk) ajuda komunidade hodi kompleta servisu ikus nian ba Umaheuk nia sistema bee.
Fasilitadór tékniku sub-distritu ajuda komunidade hodi kompleta servisu ikus nian ba Umaheuk nia sistema bee.
Reprezentativu ba Australian Aid nian, Kathy Richards, kongratula ba komunidade Umaheuk sira tamba sira nia dedikasaun no servisu makas ne’e.
“Komunidade hotu servisu hamutuk ona, agora sistema bee ne’e bele tulun ema hotu iha Umaheuk.”
“Ita hatene katak programa ida-ne’e sei lori benefísiu barak ba ema hotu iha Timór, hanesan servisu di’ak no infraestrutura bázika foun,” Nia hateten.
PNDS, programa ida hosi Governu Timór-Leste nian, hetan apoiu hosi Governu Australianu ne’ebé mak fornese asisténsia tékniku, apoiu lojístika no tulun atu treina fasilitadór PNDS sira ne’ebé mak servisu hamutuk ho komunidade sira.
Señora Richards hateten katak nia haksolok atu rona planu komunidade nian ba sira nia fundu PNDS tuir mai ne’e no nia espera katak sei fila-fali ba suku ne’e iha tempu oin mai hodi haree progresu ne’ebé mak sira halo. Suku hotu-hotu simu fundu kada tinan, ba tinan ualu.

Labarik sira hamrook no hemu be ho kontente husi torneira sentrál ne’ebé halo husi Programa PNDS iha Knua Umaheuk.
- Membru komunidade ho labarik mane monta hela torneira.
- Membru komunidade sira harii sistema bee.
- Pipa bee mós ho naruk liu kilómetru rua, suli ba torneira ualu iha knua nia laran.
- Torneira sentrál ida, husi torneira central ualu Projetu bee mos foun
- Membru komunidade simu ho laran haksolok Ministru Administrasaun Estatál Jorge Teme.
- Membru komunidade kuru bee husi torneira, atu uza ba te’in.
- Membru komunidade hamnasa ho haksolok ba programa PNDS.
- Komunidade Umaheuk simu ho laran haksolok Ministru Administrasaun Estatál Jorge Teme, Sekretáriu Estadu ba Dezenvolvimentu Lokál Samuel Mendonça no Sekretáriu Estadu ba Be’e, Saneamentu no Urbanizasaun, Elias Pereira Moniz.
- Ministru Administrasaun Estatál Jorge Teme loke bee husi torneira foun.