
S. E. Ministru Planeamentu no Investimentu Estratéjiku, Gastão Fransisco de Sousa, hato’o diskursu iha Semináriu Nasionál Konaba Dezentralizasaun iha Timor Leste.
Sekretáriu Ezekutivu PNDS, Amandio Paulino Gastão Do Rosário De Sousa, partisipa iha Semináriu Nasionál konaba Dezentralizasaun iha Timor Leste ne’ebe hodi hakbesik servisu ba sidadaun sira hodi hametin governasaun lokál, reforsa munisípiu sira no promove Dezenvolvimentu inkluzivu.

S.E. Ministru Administrasaun Estatal, Tomás do Rosário Cabral, halo diskursu Semináriu Nasionál iha saluan Delta Nova.
Semináriu Nasionál ne’e organiza husi Governu Timor-Leste no Governu Austrália liu husi Ministériu Administrasaun Estatál no parseiru PARTISIPA, iha salaun Delta Nova, durante loron rua 15-16 Setembru 2025. atividade semináriu ho tema “ Dalan ba Poder Lokál hodi Hametin Governasaun Lokal ba Dezenvolvimentu Inkluzivu no Sustentavel iha ambitu Dezentraliazasaun Administrativa Institusional hodi Hakbesik Governasaun ba Povu. ”
Husi atividade semináriu nasionál ne’e mak halibur membru governu, parlamentu, prezidente autoridade munisipál inklui dirijente sira husi munisipiu, dirijente instituisaun estadu direta no indireta, sosiedade sivíl, parseiru dezenvolvimentu no diplomátiku sira hodi diskute hamutuk progresu no oportunidade sira ba desentralizasaun ne’ebé efetivu.

Reprezentante Embaixadora Australia iha Timor Leste, Edward Wilkinson, haksolok tebes atu fó asisténsia hodi realiza eventu importante ida-ne’e.
Alende ne’e mos semináriu bele apoia diálogu entre nasionál no munisípiu kona-ba preparasaun sira ba avaliasaun kondisaun mínimu ba munisípiu sira iha tinan 2026. Avaliasaun ida-ne’e sei determina munisípiu sira ne’ebé maka avansa ba faze tuir mai husi desentralizasaun hodi lori ba eleisaun munisípiu sira iha 2027, tuir Rezolusaun Governu nian No. 6/2025.

Partisipante sira ne’ebe partsiapa Semináriu Nasionál Konaba Dezentralizasaun iha salaun Delta Nova.
Iha Diskursu abertura husi S. E. Ministru Planeamentu no Investimentu Estratéjiku, Gastão Fransisco de Sousa ne’ebe reprezenta S.E Premeiru Ministru nia naran hato’o diskursu iha semináriu nasionál ba Programa ne’e inklui aprezentasaun sira kona-ba polítika xave sira, progresu munisípiu nian, no funsaun sira ne’ebé delegadu hanesan edukasaun, saúde, agrikultura, obra públikas no kompetensia seluk, hamutuk ho diskusaun painél ho parte interesada sira.
Iha fatin hanesan S.E. Ministru Administrasaun Estatal, Tomás do Rosário Cabral, iha nia diskursu hatete, importánsia husi desentralizasaun hodi hametin governasaun demokrátika, garante inkluzividade, no promove lideransa munisipál ne’ebé efetivu “Desentralizasaun la’ós de’it polítika ida, ne’e kompromisu ida atu hakbesik governu ba povu, fó kbiit ba munisípiu sira, no garante partisipasaun sidadaun ne’ebé inkluzivu”, Ministru dehan.

Presidente Autoridadev Munisipal Baucau, Veneranda Lemos hato’o Semináriu Nasionál. intervensaun iha
Ministru mos hatutan, rezultadu no dezafiu sira ne’ebé identifika husi semináriu ne’e sei kompila iha relatóriu ida ba Primeiru-Ministru, atu ne’e iha tinan ida ne’e ou tinan oin hahú ona enkontru nível tékniku ministerial sira no asina kedan ho akordu interorganiku ho munisípiu sira. akordu sira ne’e sei sai hanesan enkuadramentu formál ba transferénsia podér, responsabilidade, orsamentu, no rekursu umanu husi ministériu sentrál sira ba autoridade munisípiu sira. Akordu sira ne’e sei asina ho prezensa husi Primeiru-Ministru, antes 2026 atu anúnsia munisípiu sira ne’ebé mak atu avansa ba Poder Lokál.

Sekretáriu Ezekutivu PNDS, Amandio Paulino Gastão Do Rosário De Sousa, partisipa iha Semináriu Nasionál konaba Dezentralizasaun iha Timor Leste.
“Kuandu ba ona poder lokál, ita la uza ona Dekeretu-Lei 84/2023, maibé ita uza ona Lei Poder Lokál, munisípu sira ne’ebé la prienxe kritériu, governu sentrál sei reforsa para atu la’o, sira ne’ebé pasa ona, linas integradu sira hahú konsolida ona delegasaun territorial, nune’e poder lokál ne’ebé eleitu, nia iha kapasidade atu halo ona jestaun administrativu lokál ho kompeténsia ne’ebé delegadu”. Ministru dehan.
Alende ne’e mos reprezentante Embaixadora Australia nian, Sr. Edward Wilkinson, hateten, Governu Austrália no Timor-Leste hari’i hela fundasaun ida ne’ebé forte liu ba desentralizasaun ne’ebé efetivu iha nasaun tomak. Desentralizasaun oferese dalan ida atu hametin partisipasaun, responsabilizasaun, no prestasaun servisu iha nível lokál. Ida-ne’e garante katak benefísiu sira hosi dezenvolvimentu fahe iha nasaun tomak.

Reprezentante Embaixadora Australia iha Timor Leste, Edward Wilkinson, ofisiálmente entrega ekipamentus ICT ba Ministru Administrasaun Estatál, Tomás do Rosário Cabral
Austrália haksolok tebes atu fó asisténsia hodi realiza eventu importante ida-ne’e. Hodi halibur partisipante sira husi liña ministériu husi nasionál no autoridade munisipal sira no liña sektorais sira, diálogu ida-ne’e sei informa pasu xave sira ba roteiru desentralizasaun nian. “Austrália sei kontinua servisu hamutuk ho Governu Timor-Leste atu apoia planeamentu estratéjiku no asisténsia téknika ba dezenvolvimentu komunitáriu no administrasaun munisipál, no apoia sistema dadus no informasaun ne’ebé promove foti desizaun bazeia ba evidénsia.” Edward Wilkinson dehan.
Partisipa iha Semináriu Nasionál ne’e Sekretáriu Estadu Dezenvolvimentu Lokal, Mateus Wilfriedos dos Santos, PAM no Sekretáris Munisipiu 13 inklui RAEOA no Atauro, Diretor Geral no Diretor/a Nasional. Alende ne’e mos iha Semináriu Nasionál Governu Austrália entrega ofisiál ekipamentu ICT nian ba Ministériu Administrasaun Estatál hodi apoia implementasaun PNDS IDA no preparasaun munisipiu sira ba avaliasaun 2026 nian.